Opinie

Matthijs Pontier is herkozen in Waterschap Amstel Gooi en Vecht in de fractie van De Groenen, waarmee wij sinds 2015 een vruchtbare samenwerking hebben in het Waterschap. Na zijn installatie hield hij onderstaande speech om de verkiezingsuitslag te duiden.

Dankuwel voorzitter.

Allereerst onze felicitaties aan iedereen die gekozen is, en in het bijzonder aan de PvdA, de AWP en de BBB.

Natuurlijk hadden wij zelf op meer zetels gehoopt, na onze inspanningen de afgelopen periode, om het waterschap een stukje beter te maken. Maar toch zijn we niet ontevreden met deze verkiezingsuitslag. Er is een overduidelijke ⅔ meerderheid voor partijen die in onze ogen groen of progressief genoemd kunnen worden. Wij hebben er vertrouwen in dat we met deze verkiezingsuitslag, samen tot een prachtig progressief, duurzaam en groen beleid kunnen komen, waarin de belastingen eerlijker worden verdeeld. Waarin we mens, dier en milieu centraal stellen in alles wat we doen. Waarin zowel de waterkwaliteit als onze eigen manier van besturen beter en transparanter worden (want goed water is transparant). Waarin we verbinding maken met bewoners en zij zich vertegenwoordigd voelen door ons beleid en de mogelijkheid om mee te denken, mee te beslissen en mee te doen. Hopelijk nemen we dan geen kleine stapjes, maar gaan we met zevenmijlslaarzen vooruit. En werken we daarmee meteen aan een waterschap, dat wordt gezien door de inwoners van ons gebied, op een manier waardoor ze zich vertegenwoordigd voelen.

Er liggen grote uitdagingen op het gebied van waterkwaliteit, biodiversiteit, klimaat, bodemdaling, duurzaamheid, democratisering en digitale zaken. Wij willen dat het bestuursakkoord prioriteit geeft aan:

• Watervervuiling bij de wortel aanpakken door grote vervuilers stevig aan te pakken.
• Een eerlijker belastingstelsel, waarin bewoners minder betalen en vervuilende bedrijven meer.
• Bodemdaling tegengaan om verzakking van woningen en uitstoot broeikasgassen te voorkomen.
• Natuurlijk waterpeil aanhouden, zodat de functie het peil volgt i.p.v andersom. Zo kunnen we de biodiversiteit bevorderen.
• Steviger onze stem laten horen bij andere overheden, bijvoorbeeld om lozingen in te trekken en gifstoffen te verbieden
• Goed grip krijgen op Waternet, ook zodat alle medewerkers goed gehoord worden binnen de organisatie. Binnen de kaders die in het laatste AB daarover zijn gesteld (en als uit de eerstvolgende evaluatie blijkt dat verdere stappen nodig zijn, dat zeker niet laten)
• Een organisatie waarin zoveel mogelijk verbinding is tussen bestuurders, medewerkers en bewoners, onderling en met elkaar
• Onze bewoners beter betrekken, door in al onze projecten transparanter te werken en ze actief uit te nodigen mee te denken en te beslissen hoe het misschien wel een stukje beter kan
• Superstevige cybersecurity, die bijvoorbeeld ook Russische ‘state-sponsored’ hackers buiten houdt
• Digitale soevereiniteit, door waar mogelijk te werken met vrije open source software, open standaarden, duurzame samenwerking en goed geïntegreerde ICT

Het staat natuurlijk iedereen vrij om initiatieven tot coalitievorming te ontplooien, maar traditioneel ligt dit natuurlijk bij de grootste partij, en als ik de sfeer proef, bestaat er consensus om dit initiatief ook bij de PvdA te laten. Wij hebben er alle vertrouwen in dat de PvdA, zelf een progressieve en groene partij, de wens van ruim ⅔ van de kiezers voor groen en progressief beleid, ook navolging zal geven door een groene en progressieve coalitie te bouwen. Hun inbreng van zojuist over het dienen van het algemeen belang versterkt dit vertrouwen.

Met deze verkiezingsuitslag past ons enige bescheidenheid, maar wij zijn bereid deel te nemen aan deze coalitie. Wij sluiten niets of niemand bij voorbaat uit, maar gezien alles wat ik zojuist heb gezegd, en de prioriteiten die ik heb aangegeven, spreekt het voor zich welke partijen wij graag in deze coalitie terug zouden willen zien. Wij zijn ook bereid een Dagelijks Bestuurder te leveren. Ik loop hier inmiddels acht jaar rond. Ik heb veel affiniteit met de verschillende grote uitdagingen waar we als waterschap voor staan, en een grote motivatie om er zoveel mogelijk van mijn tijd te gebruiken om deze grote uitdagingen aan te pakken, dus ik bied jullie graag aan om daar zoveel mogelijk gebruik van te maken. Dat aanbod staat. Wij werken er graag aan mee dat dit waterschap de meest groene en progressieve coalitie ooit krijgt.

Welke coalitie er ook wordt gevormd, wij hebben sowieso de voorkeur voor een bestuursakkoord. Een ⅔ meerderheid voor groen en progressief is een duidelijk signaal, maar het is uiteindelijk toch de bedoeling dat zoveel mogelijk inwoners zich vertegenwoordigd voelen door het beleid dat wij gaan ontwikkelen. Zoals u van ons gewend bent, zijn wij er daarbij voorstander van dat we bewoners de mogelijkheid geven om deel te nemen aan dit proces. Dat kan laagdrempelig via een digitaal platform, maar ook met een burgerberaad of burgerpanel. Met verschillende vormen heb ik persoonlijk ervaring, en als de kanalen van het waterschap kunnen worden gebruikt om burgers uit te nodigen deel te nemen, kan het in een kwestie van dagen worden opgezet. Als daar behoefte aan is, ga ik daarover dus graag in gesprek.

Wij kijken er naar uit om samen het waterschap weer een stukje beter te maken!

Dankuwel

In NRC stond een mooi stuk van Christiaan Weijts: “Al die blieppalen en schuifpoortjes, al die scanners, barcodes, touchscreens, hotspots, hubs: het zijn de tentakels van het wijdvertakte, monstrueuze wezen dat óns gebruikt, dat ons nodig heeft voor het eigen metabolische systeem. Waren we het ooit niet juist voor ons eigen gebruik en gemak gaan optuigen? Nu ademt het de mensenzwerm in en stoot het weer uit. Overal getraceerd, nergens getroost.”

Het is de paradox van het gemak: voor een beetje extra snelheid of wat minder handelingen, verruilen we menselijk contact nogal achteloos voor een snelle beweging met onze mobiel. We kunnen niemand verwijten dat je voor dit gemak kiest, maar de gezamenlijke uitkomst is verkilling, schrijft Weijts. Samen met verharding en polarisatie leidt dit als je niet oppast tot een ontmenselijkte maatschappij.

We hoeven hier niet in mee te gaan. We kunnen de maatregelen nemen die weer wat menselijkheid toevoegen. De Piraten hebben daar de maatregelen voor klaar staan. De mens centraal, en niet het systeem. We zijn door techniek in staat tot oplossingen waar voorheen alleen nog over droomden. Nieuwe technologie heeft gezorgd voor meer welvaart en betere toegang tot kennis. Helaas worden deze technische mogelijkheden door overheden en bedrijven zelden gebruikt om de burger meer invloed te geven en maar al te vaak om de burger te controleren. Je kunt je niet meer anoniem verplaatsen en hebt nog maar weinig privacy. De Piratenpartij vecht tégen het transparant maken van burgers, en vóór een transparante overheid. 

Vertrouw je burger en toon belangstelling, overheidsdienaar. Maak Nederland simpeler, menselijker en kleinschaliger.

Er zullen weinig projecten zijn binnen de gemiddelde gemeente waar niet een extern adviesbureau bij wordt betrokken. Is het niet voor kennis, dan is het wel om een heel proces, zoals parkeeroplossingen, uit te werken. Maar waarom is dat nodig? Wat kan een extern bureau wel, wat een lokale burger niet kan?

Pragmatisch, geloof in papier

Een extern bureau om, bijvoorbeeld, een oplossing voor parkeerdruk te zoeken, zal een pragmatische oplossing neerzetten. Een oplossing die vanuit de papieren wereld bedacht is. Maar deze partij heeft geen ervaring in de stad, kan de impact van beleid veel minder inschatten. Weet veel minder de pijnpunten te liggen en kan zich minder goed inbeelden hoe dat zal uitpakken. Een kunstje dat in de ene stad wel werkt, zou zomaar in een andere stad kunnen mislukken. 

De dictatuur van de spreadsheet

Vaak hoor je van dergelijke externe adviseurs wijsheden als: ‘De eerste twee jaar klagen de mensen, maar dat gaat vanzelf over.’ Hieruit spreekt een enorm dédain voor de burger. Eigen medewerkers van de gemeente zouden niet durven om zo met de eigen burgers om te gaan. Maar als een ‘expert’ het zegt…

Ook dogma’s als: ‘centraliseren is kostenbesparing’ en ‘we doen het goed als we de gemiddelde norm halen’, komen vaak uit de koker van zulke adviesbureaus. Het verarmt de lokale en provinciale politiek om daarin mee te gaan.

De bevolking geeft steeds vaker aan zich niet gehoord te voelen bij oplossingen die zo tot stand komen. De burger wil iets te zeggen hebben en gehoord worden. Vertrouwen in de vertegenwoordigende democratie (dus raadsleden, statenleden, kamerleden) holt achteruit. 

Luister naar burgers

Wat was er gebeurd als de burger meer bepalend was, in plaats van de externe adviseurs? Als de werkelijkheid van de wijk centraal staat, in plaats van de nationale gemiddelden en de getallen in de spreadsheet?

Ik durf het wel aan: betere oplossingen, meer vertrouwen in de overheid en meer draagvlak voor de oplossingen. En, ook wel interessant,  een hele hoop geld uitgespaard. 

In een prima stuk op LinkedIn beschrijft Andrea Walraven-Thissen waardoor Nederlanders niet alleen het vertrouwen verliezen in de politiek en in de overheid, maar nu ook in de uitvoerende professionals. De oorzaak: er is geen ‘veldwerkcompetentie’ bij degenen die bedenken hoe het moet. Met andere woorden: je maakt regels en stelt doelen, zonder te weten wat de mensen met de laarzen in de klei eigenlijk aan het doen zijn en waar zij mee te maken hebben.

Zo hoorde ik van een gemeenteambtenaar die de straten schoon moet houden. Hij kreeg de vraag vanuit het stadhuis waardoor de tevredenheid van de bewoners van ‘zijn’ wijk was gedaald. ‘Dat is heel eenvoudig en ik heb daarvoor eerder gewaarschuwd. Er zijn twaalf prikkers, straatvegers en handhavers wegbezuinigd. Dat kon volgens jullie excel in het gemeentehuis namelijk wel. Niet dus. Geef mij drie maanden zes extra mensen, en we kijken wat dat dan doet voor de tevredenheid. Dan praten we verder.’

Niet moeilijk om te raden wat er gebeurde: de tevredenheid over de schone straten steeg weer. Kreeg de wijk die extra mensen permanent? Nee, dat nou ook weer niet. ‘Ik ben allang opgehouden me op te winden over dingen die beter kunnen en moeten in mijn werk,’ verzuchtte de ambtenaar.

Daar heeft Nederland mee te maken. Vieze straten, falende jeugdzorg, vastlopende rechterlijke macht, een onbegrijpelijk regelwoud in het onderwijs. Voorheen gemotiveerde professionals zoeken een veilig heenkomen in een andere sector. Het personeelstekort dat daarvan het gevolg is, verslechtert de boel nog verder.

Andrea Walraven-Thissen stelt voor dat er een schaduwkabinet met mensen uit het veld wordt geformeerd. Bij alle regels vraagt de bestuurder hem of haar hoe het in de praktijk gaat uitwerken. En de voornaamste inzet wordt: regels eruit, vertrouwen in de veldwerkers erbij. 

Dit is parallel aan een voorstel van de Piraten: stel burgerfora in die al meteen kunnen meepraten over nieuwe plannen. Niet om het werk van gemeenteraden, Provinciale Staten en de Tweede Kamer te dubbelen, maar omdat de ‘wisdom of the crowd’ te waardevol is om niet te gebruiken. Het voorkomt veel ellende en herstelt langzaam het vertrouwen in overheid, politiek en uitvoerenden. 

Bob Sikkema

Lijsttrekker Piratenpartij Provinciale Statenverkiezingen Noord-Holland

Een grootschalig windmolenpark als je nieuwe uitzicht, dat vindt niemand een goed idee. Het is oud bestuurlijk denken om dergelijke projecten door de strot van de burger te duwen. Natuurlijk vinden energiebedrijven wél dat een groot park met hoge turbines moet kunnen. Het levert ze veel rendement voor de aandeelhouders op en de overheid zorgt er wel voor dat de omwonenden met een kluitje in het riet gestuurd worden. Deze symbiose is fascinerend om te zien. Maar dat geldt dan weer niet voor de windmolenparken die er het gevolg van zijn.

Intussen loopt de energietransitie spaak. Terwijl er in onze provincie toch ook voorbeelden zijn van hoe het wel kan. Zonnevelden, autodeel-projecten en windmolens van een groep buren, bijvoorbeeld verenigd in een coöperatie. De lusten en de lasten komen bij dezelfde mensen terecht en het kapitaal blijft zo in handen van de burgers zelf.

Grootschalige projecten op zee bieden misschien een oplossing, maar deze zijn lang niet altijd een optie op het land. Op land lopen we teveel risico’s met bijvoorbeeld windmolens dicht bij bebouwing. Lichtflikkeringen, geluidsoverlast en een verpest uitzicht. Bedrijven verdienen er flink aan, terwijl dit soort projecten bij uitstek geschikt zijn om de burger zelfvoorzienend te maken.

Dat kan slimmer. Vele kleintjes maken één grote. Piraten ontplooien overal in Noord-Holland plaatselijke initiatieven voor zonne- en windenergie. Het voordeel daarvan is dat de schaal beperkt blijft en de winsten lokaal terugvloeien. Doordat burgers zelf bepalen hoe de oplossing eruit ziet, is draagvlak verzekerd. Boeren hebben windmolens op hun land of zonnepanelen op hun loods, en wekken daarmee hun eigen energie op. Het voordeel van de kostenbesparing weegt op tegen het nadeel van het uitzicht op de eigen windmolen.

In Monnickendam wordt de opbrengst van drie windmolens teruggegeven aan de eigen burgers, in de vorm van giften voor duurzame initiatieven. Zo snijdt het mes aan twee kanten. Dorpen of wijken die samenwerken aan een eigen lokale energietransitie, zoals in het dorp Watergang, laten zien hoe het wel kan. Alle huishoudens profiteren, de impact op de omgeving blijft beperkt en draagvlak is geen probleem. Zo werk je mét burgers, in plaats van ondanks burgers. Zo wordt windenergie een feestje, in plaats van een gevecht tegen windmolens.

Bob Sikkema

Lijsttrekker Provinciale Statenverkiezingen Noord-Holland